ترمین؛ از موسیقی تا جاسوسی

کمی بعد از جنگ جهانی دوم، گروهی از دانش آموزان روسی، تابلویی چوبی از نشان رسمی آمریکا را به عنوان نماد دوستی و اتحاد به سفیر آمریکا در شوروی هدیه کردند. چیزی که آمریکایی ها از آن خبر نداشتند این بود که دستگاه شنودی با طراحی هوشمندانه درون این تابلو مخفی شده بود که کشف آن توسط مامورین سفارت هشت سال به طول انجامید!

این دستگاه شنود که بعدها به «The Thing» معروف شد، با تمام وسیله هایی استراق سمعی که تا آن زمان اختراع شده بود، فرق داشت. این وسیله هیچ مولد، سیم، باتری یا مداری نداشت که نشان بدهد که یک دستگاه الکترونیکی است.

The Thing با تاباندن یک سیگنال رادیویی از فاصله ی نسبتا نزدیک فعال می شد. اگر سیگنالی به آن تابانده نمی شد، غیرفعال باقی می ماند و هیچ عکس العملی از خود نشان نمی داد. همین هم باعث شد که مدت زیادی مخفی بماند. این دستگاه زمانی کشف شد که هنگامی که مامورین شوروی در حال تاباندن سیگنال رادیویی بودند، یک تکنسین به طور اتفاقی، مکالمه ی آمریکایی ها را از گیرنده اش شنید!

The Thing از یک آنتن، یک استوانه ی مسی و یک تکه فلز قارچ شکل تشکیل شده بود. امواج صدا باعث لرزش فلز قارچ شکل می شدند. تغییراتی که این لرزش ها در محوطه ی استوانه ی مسی ایجاد می کردند باعث می شد که سیگنال رادیویی تابانده شده به دستگاه با سیگنال بازگردانده شده متفاوت باشد.

مخترع این وسیله ی استراق سمع «لیون ترمین» بود. شاید قبلا نام ساز «ترمین» به گوشتان خورده باشد. ترمین اولین ساز موسیقی الکترونیکی است که بدون تماس فیزیکی با نوازنده نواخته می شود. مخترع این ساز هم لیون ترمین است.

لیون ترمین در سال ۱۸۹۸ در شهر سنت پیترزبورگِ امپراتوری روسیه به دنیا آمد. ترمین کارش را زود شروع کرد. او در سن هفت سالگی شروع به کار کردن با الکتریسته کرد و در زمان نوجوانی اش مشغول به آزمایش روی سیم پیچ تسلا شد. در زمان جنگ جهانی اول و انقلاب روسیه، وارد دانشگاه مهندسی ارتش روسیه شد و مدتی بعد فارغ التحصیل شد. در سال ۱۹۲۰ به سنت پیترزبورگ برگشت و زیر نظر استاد قدیمی اش، آبرام لوف که یک فیزیکدان نظری بود، مشغول به کار بود. در آن جا بود که ترمین مشغول به آزمایش روی اشعه ی ایکس و نوسان ساز های جریان بالا شد. در یکی از این آزمایش ها که بلندگویی را به یک آنتن وصل کرده بود، ترمین متوجه شد که وقتی دستش را کنار آنتن حرکت می دهد، بلندگو صداهای عجیبی پخش می کند. این گونه بود که ساز ترمین متولد شد.

اواخر سال ۱۹۲۰، لیون ترمین در سراسر شوروی کنسرت برگزار کرده بود. مردم استقبال خیلی زیادی از ساز تازه او کرده بودند. به خاطر این که ترمین بدون تماس فیزیکی نواخته می شد، به نظر می رسید که لیون ترمین دارد هوا را می نوازد!

در سال ۱۹۲۷، ترمین در اروپا کنسرت اجرا کرد و بعد از آن هم به نیویورک رفت. در آمریکا استقبال گسترده ای از ساز ترمین شد. او با کمپانی RCA قرارداد بست و کمپانی شروع به تولید عمده ی ترمین برای فروش در بازار کرد.ترمین در آمریکا با دختر سیاهپوستی به نام لاوینیا ویلیامز ازدواج کرد. این ازدواج در جامعه ی آن زمان غوغایی برپا کرد.

از ساز ترمین بیشتر در فیلم های علمی – تخیلی استفاده می شد. آن صدایی که هنگام آمدن موجودات فضایی پخش می شد، همان صدای ترمین است. اگر سریال The Bing Bang Theory را دیده باشید، می دانید که شلدون کوپر هم ترمین دارد!

در سال ۱۹۳۸ ترمین که حالا ثروتمند شده بود، به دلایل نامعلومی همسرش را ترک کرد و به شوروی بازگشت. در شوروی توسط نیروهای KGB دستگیر شد و در یکی از اردوگاه های کار اجباری که مخصوص دانشمندان بود، زندانی شد. در همین اردوگاه هم بود که The Thing را اختراع کرد. KGB او را در سال ۱۹۴۷ آزاد کرد ولی او داوطلبانه قبول کرد که در شوروی بماند و برای آن ها کار کند. ترمین تا سال ۱۹۸۹ از شوروی خارج نشد. در طول اقامتش در شوروی، دوباره ازدواج کرد و بچه دار شد.

در سال ۱۹۸۹ به فرانسه و در سال ۱۹۹۱ به آمریکا رفت. او بعد از بازگشت به روسیه در سال ۱۹۹۳ در مسکو درگذشت. فیلم مستندی به نام «ترمین: ادیسه ی الکترونیکی» در سال ۱۹۹۳ از روی زندگی ترمین ساخته شد.